Domki dla ptaków, czyli jak pomóc ptakom przetrwać zimę

Zima to bardzo trudny okres dla wielu gatunków ptaków. Niskie temperatury i śnieg sprawiają, że mogą mieć one problemy ze zdobyciem pożywienia oraz schronieniem się przed mrozem. Możemy jednak pomóc naszym skrzydlatym przyjaciołom przetrwać ten czas. Zobaczmy, jak zrobić to najlepiej.

Domek dla ptaków a karmnik - czym się różnią?

Wiele osób słysząc domek dla ptaków myśli o karmniku. Są to jednak zupełnie różne przedmioty i inny jest cel ich wieszania. Domki dla ptaków to rodzaj dziupli, w której ptaki mogą schronić się przed zimnem, wiatrem i opadami deszczu. Mają one formę domku z niewielkim otworem wlotowym, a boczne ścianki chronią wnętrze domku przed opadami i wiatrem. W okresie wiosennym domki dla ptaków często są wykorzystywane jako budki lęgowe, w których ptaki rozmnażają się i wychowują pisklęta. Do budek lęgowych nie wsypujemy pokarmu, a ich zagospodarowanie pozostawiamy ptakom.

Celem wieszania karmników dla ptaków jest natomiast dokarmianie ptaków w okresie zimowym. W związku z tym karmniki dla ptaków mają nieco inną konstrukcję od budek lęgowych, by możliwy był dostęp do karmy dla ptaków, która została do nich wsypana. Mogą one mieć formę domku bez ścianek, ale z daszkiem, do którego można wysypać słonecznik dla ptaków, lub tuby, do której wkładane są kule tłuszczowe dla ptaków. Duże karmniki można powiesić na drzewach koło domu, ale mniejsze nadają się też do montażu na parapecie okiennym, więc dokarmianiem ptaków mogą się też zajmować osoby, które nie mają własnego ogrodu.

Jakie budki lęgowe wybrać?

Domki dla ptaków różnią się między sobą wielkością i średnicą otworu wlotowego. Wybierając te, które chcemy powiesić w swoim ogrodzie, powinniśmy zatem wiedzieć, jakie gatunki ptaków w nim mieszkają. Dla sikorek, wróbli, mazurków i muchołówek domek nie musi być duży. Wystarczy domek niewielkich rozmiarów, o wymiarach dna budki 13 x 13 cm i ściance frontowej ok. 25 cm. Dla nieco większych ptaków, takich jak szpaki, pleszki, dudki czy dzięcioły możemy przygotować domek ciut większy, ale nie za duży, by nie zajęły go gołębie czy kraski.

Duże znaczenie przy wyborze budki lęgowej ma nie tylko rozmiar domku, ale również średnica otworu wlotowego. Najmniejsze ptaki bez przeszkód wejdą do domku, gdy otwór wlotowy będzie miał średnicę ok. 3-3,5cm, większe potrzebują 5-5,5 cm, a największe 8-8,5cm. Zbyt duży otwór wlotowy może zachęcić do zamieszkania w domku większe ptaki, które są gotowe zająć lokum nawet wtedy, gdy wcześniej było zamieszkane przez mniejsze gatunki. Niektóre gatunki, takie jak kowaliki umieją przeciwdziałać niechcianym lokatorom i wyklejają brzegi otworu wlotowego gliną, co znacznie zmniejsza przestrzeń w otworze wlotowym i uniemożliwia wejście do domku ptakom o większych rozmiarach.

Dla wielu gatunków ptaków znaczenie ma również odległość otworu wlotowego od dna domku. W budce przeznaczonej dla małych ptaków takich jak muchołówka żałobna, odległość ta powinna wynosić ok. 15 cm. Wewnątrz budki dla szpaków i gatunków zbliżonych do nich rozmiarem, odległość powinna wynosić 20 cm, a dla największych, czyli m.in. gołębi, powinna ona wynosić ok. 27 cm.

Wybierając budki lęgowe warto również zwróci uwagę na pokrycie ich dachu oraz możliwość czyszczenia jej wnętrza. Dach powinien być pokryty materiałem odpornym na deszcz, co znacznie przedłuży żywotność domku dla ptaków. Z kolei możliwość czyszczenia wnętrza domku jest niezbędne, by mogła być ona zamieszkiwana przez kolejne lata. Ptaki nie usuwają bowiem starych gałęzi użytych do budowy gniazda i w każdym kolejnym sezonie lęgowym układają na nich kolejną warstwę. Jeśli stare gniazda nie zostaną usunięte z wnętrza domku, to po kilku latach poziom gniazda może sięgać zbyt blisko otworu wlotowego, przez co pisklęta będą narażone na atak drapieżników.

Gdzie wieszać domki dla ptaków?

Wiedząc już, jakie wymiary powinny mieć domki dla ptaków zamieszkujących naszą okolicę czas zastanowić się, gdzie je powiesić. Najlepiej będzie umieścić je na pniu drzewa na wysokości co najmniej 4m. Dzięki temu nie będą miały do niego dostępu domowe zwierzęta i drapieżniki, które mogłyby polować na ptaki. Otwór wlotowy budki powinien być skierowany w stronę wschodnią lub południowo-wschodnią. Mocowanie domku powinno być solidne, dlatego nie powinien być on montowany do gałęzi, lecz do głównego pnia drzewa. Domek dla ptaków będzie bowiem gościł nie tylko mieszkańców, ale również znoszone przez nie gałęzie, a w okresie zimowym na jego daszku może zalegać spora warstwa śniegu, która będzie znacznie zwiększać jego ciężar.

Nie powinno się wieszać domków dla ptaków w bliskim sąsiedztwie domu. Najlepiej wybrać do tego celu drzewa położone w spokojniejszej części ogrodu, w której ptaki mogą liczyć na ciszę i spokój. Nie warto wieszać domków zbyt gęsto, bo ptaki wysoko cenią sobie niezależność terytorialną i niechętnie osiedlają się w miejscach już obleganych przez inne gatunki. Wyjątkiem są szpaki, które nie mają dużych wymagań terytorialnych i chętnie żyją w towarzystwie. 

Zmienione warunki środowiskowe sprawiają, że ptaki mają coraz mniej naturalnych miejsc do założenia gniazda. W związku z tym, gdy w okolicy nie ma drzew, na których można byłoby umieścić budki lęgowe, to można je mocować również do ściany domu, najlepiej wschodniej. Jeśli ptaki uznają, że jest to bezpieczne miejsce, to z pewnością budka zostanie szybko zasiedlona i kolejna ptasia rodzina będzie miała szansę rozmnożyć się i przetrwać trudny okres zimy.

Domek dla ptaków jako ozdoba ogrodu

Domki dla ptaków w ogrodzie to nie tylko sposób na pomoc ptakom w okresie zimy, ale również elementy dekoracyjne, które mogą ozdobić nasz ogród. Budki lęgowe mogą bowiem przyjmować wiele różnych kształtów, a kolorowe daszki czy obrazki na frontowej ścianie budki są ciekawą ozdobą w ogrodzie.

Wybierając domek dla ptaków można zatem kierować się nie tylko potrzebami małych skrzydlatych przyjaciół, ale również względami estetycznymi. Miłośnicy natury chętnie wybiorą naturalny domek dla ptaków wykonany z surowego drewna sosnowego lub świerkowego. Wielbiciele kolorów zdecydują się z kolei na budki lęgowe w delikatnych odcieniach pasteli, które będą dobrze widoczne na pniu drzewa.

Wieszając domki dla ptaków pamiętajmy, by zachować odpowiednie odległości pomiędzy nimi. Zbyt duża ich liczba może co prawda wyglądać ładnie, ale nie spełni swojego zadania, gdyż domki nie zostaną zasiedlone. Jeśli przez 2-3 kolejne sezony pozostaną puste, to warto pomyśleć o tym, by przewiesić je w inne miejsce.