Nietypowe warzywa do uprawy w ogrodzie

Oryginalne warzywa w ogrodzie - dlaczego warto je uprawiać

Warzywnik to jedna z najważniejszych części ogrodu - w czasie lata jest źródłem własnych warzyw, które trafiają do bezpośredniego spożycia prosto na nasze talerze. Oprócz standardowych warzyw takich jak marchewka, pietruszka czy buraczki możemy pokusić się również o uprawę nieco bardziej egzotycznych egzemplarzy roślin jadalnych, które z pewnością zachwycą swoim smakiem, barwą i kształtami. Bakłażan lub melon to ostatnio bardzo popularne gatunki roślin, które coraz częściej pojawiają się w naszych ogrodach i pozwalają na skomponowanie kolorowych dań dla rodziny i przyjaciół. Chociaż w uprawie amatorskiej trudno uzyskać smak zbliżony do oryginalnego, to na pewno ucieszy nas sam fakt, że roślinę udało się wyhodować we własnej szklarni.

Przegląd najciekawszych odmian warzyw

Egzotyczne warzywa - dlaczego tak ciężko uprawiać je w naszych warunkach klimatycznych

Najważniejszymi czynnikami, które wpływają na uprawę egzotycznych gatunków warzyw są między innymi temperatura, wilgotność powietrza oraz odpowiedni rodzaj podłoża - najlepiej gdyby wszystkie wymienione elementy były zbliżone do warunków panujących w kraju ich pochodzenia. Nie bez znaczenia na dojrzewanie i wybarwianie się roślin mają również składniki pokarmowe, które dostarczymy roślinom w trakcie ich wzrostu i rozwoju. Dodatkowo kolejnym ważnym czynnikiem, na który musimy zwrócić uwagę jest długi okres wegetacji roślin, w trakcie którego musimy zapewnić roślinom odpowiednio dużą dawkę światła słonecznego oraz ciepła. Te wszystkie czynniki wpływają na smak i strukturę warzyw, które będziemy następnie spożywać.

Egzotyczne warzywa, które cieszą się coraz większą popularnością w Polsce - krótki przegląd

1) Kapusta chińska pak choi (brassica chinensis)

Kapusta Pak Choi to jeden z najważniejszych składników kuchni azjatyckiej. Warzywo pochodzi z terenów Azji Wschodniej i charakteryzuje się szybkim wzrostem, a do tego jest rośliną łatwą w uprawie.Pak choi oryginalnie rośnie na terenach, na których panują niskie temperatury dobowe i dlatego doskonale radzi sobie w klimacie strefy umiarkowanej. Wytrzymuje nawet przymrozki do - 5 stopni Celsjusza. Jednak trzeba pamiętać, że podczas samego kiełkowania potrzebuje ciepła, dlatego nasiona wysiewa się do pojemników, a na grządki trafia bezpośrednio z rozsady. Kapusta Pak Choi to bogate źródło witaminy C, K B oraz A, posiada również solidną dawkę przeciwutleniaczy, a do tego jest zasobna w sole mineralne i składniki pokarmowe. Jej najsmaczniejszą częścią są łodygi o mięsistych, kruchych i soczystych białych ogonkach liściowych, które są dodawane do sałatek , podawane jako przystawka lub gotowane. Ma charakterystyczny gorzkawy posmak, który doskonale współgra z większością potraw kuchni azjatyckiej.

2) Fenkuł (foeniculum vulgare)

Jest to warzywo zwane również koprem włoskim. Rośnie powszechnie w krajach należących do basenu Morza Śródziemnego, a także w Iranie, Pakistanie i Afganistanie. Już w czasach starożytnych znalazł zastosowanie jako roślina lecznicza pomagająca łagodzić choroby skóry, bóle głowy oraz kolki. Jest to niezwykle aromatyczne warzywo o delikatnym smaku i zapachu anyżu.

Koper włoski jest niestety rośliną dość trudną w uprawie ze względu na wysokie wymagania odnośnie miejsca wysiewu, temperatury, wilgotności oraz struktury gleby. Preferuje gleby żyzne i zasobne w próchnicę o lekko zasadowym odczynie, koniecznie dobrze nasłonecznione. Roślinę można uprawiać z rozsady lub spróbować siewu wprost do gruntu, jednak dopiero po wiosennych przymrozkach (końcówka maja). Rozsadę możemy przygotowywać w kwietniu, a na miejsce stałe wysadzić z początkiem czerwca. Zbiory w zależności od sposobu uprawy prowadzi się od lipca do września (okres wegetacji 2-3 miesiące). Gdy rośliny uzyskają optymalną wysokość należy w miarę szybko je zebrać, ponieważ szybko tracą swój smak i aromat. Koper włoski świetnie smakuje zapiekany, smażony, a także nadziewany.

3) Fasolnik chiński (vigna sinensis)

To ciepłolubna roślina jednoroczna, która swoim wyglądem przypomina zwykłą fasolkę szparagową. Oryginalnie pochodzi z Afryki, jednak staje się coraz popularniejszy w naszym klimacie. Fasolnik jest cennym źródłem błonnika oraz białka roślinnego, a smaku jest delikatniejszy i słodszy od fasoli szparagowej. Jako roślina jest ceniony ze względu na to, że na swych korzeniach posiada bakterie brodawkowe, które wzbogacają glebę w azot oraz poprawiają jej strukturę.

Jeśli zdecydujemy się na uprawę fasolnika, to nasiona należy wysiać do szklarni już pod koniec marca lub na początku kwietnia, tak aby pod osłonami panowała temperatura około 20 stopni Celsjusza. Jeśli jednak posiadamy dobrze nasłoneczniony kawałek ziemi zlokalizowany w południowej części ogrodu to możemy go wysiewać wprost do gruntu już od drugiej połowy maja. Trzeba pamiętać, że fasolnik może osiągnąć kilka metrów wysokości i dlatego należy zapewnić mu odpowiednie podpory. Strąki możemy zbierać już od lipca, aż do wystąpienia pierwszych przymrozków.

Na rynku ogrodniczym można spotkać także fasolnik egipski. Pochodzi on również z Afryki i od czerwca do września zakwita fioletowymi i pachnącymi kwiatami. Jego strąki przybierają czerwoną barwę i zawierają jadalne, kolorowe nasiona.

4) Bakłażan (solanum melongena)

Bakłażan to od kilku lat niezwykle popularne warzywo, które coraz częściej gości na polskich talerzach. Jest nieodłącznym składnikiem wielu dań kuchni śródziemnomorskiej, a oryginalnie pochodzi z subkontynentu indyjskiego. Jest uprawiany również w Arabii i Egipcie. Posiada kilka odmian, które różnią się kolorem, wielkością i kształtem. W przypadku Polski najbardziej popularny jest bakłażan z biało zielonym miąższem i fioletową skórką.

Oberżyna jest bogatym źródłem błonnika oraz witamin z grupy B, które regulują pracę układu pokarmowego i pełnią ważną rolę w procesach związanych z przemianą materii. Obecne w bakłażanie witaminy z grupy B są przede wszystkim odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego: łagodzą napięcie nerwowe, pozytywnie wpływają na nastrój, a także poprawiają sprawność intelektualną.

Bakłażan jest niezwykle prosty w do przyrządzenia, należy go jedynie dokładnie umyć, pokroić i posypać solą. Sól ma na celu usunięcie goryczki, która jest charakterystyczna dla tego warzywa. Odciśnięte plastry wystarczy potem wrzucić na patelnię lub grilla. Najlepiej smakuje zapiekany, można zrobić z niego również pastę.

Jeśli zdecydujemy się na uprawę bakłażana we własnym ogrodzie warzywnym to koniecznie przez cały okres uprawy należy dbać o wysoką temperaturę w jakiej musi się rozwijać. Każde przypadkowe wystawienie rośliny na temperaturę niższą może spowodować zahamowanie procesu wegetacji. Nasiona bakłażana kiełkują wolno, dlatego wysiewamy je w marcu w mieszkaniu lub ogrzewanej szklarni, a sadzimy do gruntu, gdy temperatura osiągnie co najmniej 15°C (maj i czerwiec). Przed siewem koniecznie moczymy nasiona oberżyny w wodzie o temperaturze około 20°C. Zaś wysiewamy od razu do doniczek rozsadowych tak, aby roślin potem nie pikować, co mogłoby spowolnić proces wegetacji.

Przed wysadzeniem pod osłony musimy jeszcze bardzo dokładnie przygotować podłoże - musi być żyzne, próchnicze, zasobne w azot i wilgotne. Dlatego też ziemię w szklarni należy przekopać z kompostem lub dobrze przekompostowanym obornikiem. Podczas kwitnienia i owocowania należy pamiętać o częstym i regularnym podlewaniu podłoża i zasilaniu gleby nawozami azotowymi i organicznymi typu Biohumus lub Rosahumus.

5) Kiwano (ogórek kolczasty)

Kiwano, czyli ogórek afrykański zwany również ogórkiem kolczastym. Pochodzi z Afryki i jest uprawiany od Kraju Przylądkowego aż po Senegal i Sudan na północy, także Jemen na Półwyspie Arabskim. Jego uprawa w warunkach polskiego klimatu jest możliwa pod osłonami lub w szklarni.

Skórka rośliny posiada charakterystyczne kolce, miąższ przypomina wyglądem naszego ulubionego ogórka, trzeba za to podkreślić jej walory smakowe - owoc zawdzięcza oryginalny smak, dzięki połączeniu nuty kiwi i banana (stąd nazwa kiwano).

Kiwano uprawiane w Polsce jest rośliną jednoroczną, pnącą, o niewielkich, żółto-pomarańczowych kwiatach. Kwitnie bardzo obficie na przełomie lipca i sierpnia. Roślina charakteryzuje się dużymi wymaganiami cieplnymi, jej wzrost ustaje w temperaturze poniżej 15°C, natomiast gdy temperatura przez dłuższy czas utrzymuje się w okolicy 5°C, roślina całkowicie zamiera. Jednak w optymalnych warunkach, przy temperaturze powyżej 20°C (letnie upały), pędy mogą przyrastać nawet o 20 cm w ciągu doby.

Nasiona kiwano można pozyskiwać z dojrzałych owoców i wysiewać w końcu kwietnia pod folią. Trzeba pamiętać o utrzymywaniu odpowiedniej temperatury, która w dzień powinna wynosić 21-26°C, natomiast w nocy 17-21°C. Następnie na przełomie maja i czerwca rozsadę z 3-5 liśćmi wysadza się do gruntu w rozstawie 100x50 cm.

Kiwano dobrze znosi okresowe przesuszenie gleby, jednak trzeba pamiętać o podlewaniu w pierwszych dniach po posadzeniu, gwarantuje to dobre przyjęcie się rozsady. Utrzymywanie odpowiedniej wilgotności gleby, jest bardzo ważne również w okresie kwitnienia i zawiązywania owoców, ponieważ jej brak, może powodować opadanie kwiatów i zawiązków. Inne ważne zabiegi pielęgnacyjne w uprawie kiwano to odchwaszczanie grządek i doglądanie czy roślin nie zaatakowały choroby lub szkodniki.

Zbiór owoców kiwano trzeba zakończyć przed pierwszymi jesiennymi przymrozkami, ponieważ przemrożone owoce szybko gniją i nie nadają się do jedzenia. Najlepiej zbierać owoce kiwano, które osiągnęły odpowiednią wielkość i kształt, lecz nie są w pełni dojrzałe. Dużą zaletą, jest możliwość przechowywania owoców w warunkach domowych (w temperaturze 10-20°C) przez kilka miesięcy.

Zielonkawy miąższ o orzeźwiającym i nieco cierpkim smaku spożywa się na surowo, razem z pestkami. Aby zjeść kiwano układamy je na desce do krojenia i kroimy na pół. Miąższ z wnętrza owocu można wyjadać łyżeczką. Niektórzy dla poprawy smaku posypują go cukrem. Ogórek kolczasty doskonale nadaje się do sporządzania sałatek, deserów oraz koktajli.

Zapomniane warzywa kuchni polskiej

1) Brukiew (brassica napus var napobrassica)

To bardzo zdrowe i wytrzymałe warzywo, które smakiem przypomina kalarepę lub rzodkiew. Powstała ze skrzyżowania rzepy z kapustą liściową i funkcjonuje tylko i wyłącznie jako roślina uprawna. Bardzo często stanowi paszę dla zwierząt. W Polsce uprawa się ją bardzo rzadko. Oryginalnie pochodzi ze Skandynawii lub Rosji i właśnie tam było uprawiane jako warzywo na paszę dla zwierząt. Korzonki brukwi swoim kształtem przypominają nieco korzonki buraka, z tą różnicą, że jest jasnofioletowy, a miąższ ma jasnożółty odcień. Obecnie jest uprawiana w różnych rejonach świata - we Francji, Anglii, Irlandii, w Indiach i nawet w Japonii.

Brukiew jest bogatym źródłem witaminy A oraz witamin z grupy B, ale również witamin D, E i K. Ponadto zawiera bardzo dużo kwasu foliowego oraz askorbinowego.

Jest świetnym zamiennikiem ziemniaków, można zrobić z niej frytki, placki oraz zupy.

2) Wężymord, czarne korzonki lub skorzonera (scorzonera hispanica)

To niezwykle dietetyczna roślina, która swym wyglądem po obraniu ze skórki może przypominać pasternak lub pietruszkę. Posiada zbity biały miąższ, a jej korzeń pokryty jest czarną skórka. Wężymord występuje na terenach Europy Środkowej, Południowej oraz na obrzeżach Azji.

Podziemne kłącza po przekrojeniu wydzielają gęsty, mlecznobiały sok, który również jest jadalny i cechuje go delikatna, kremowa konsystencja. Warto też wiedzieć, że sok barwi ręce oraz materiały na czerwono, więc najlepiej obierać go w rękawiczkach. Wężymord to niezwykle smaczne warzywo, ma dość wyrazisty i charakterystyczny smak, przypominający połączenie gotowanych szparagów oraz pietruszki. Jest niezwykle sycącym i pożywnym warzywem, a do tego niezwykle bogatym w substancje mineralne i składniki odżywcze.

Skorzonera jest rośliną dwuletnią. Uprawa skorzonery rozpoczyna się wiosną, natomiast zbiór prowadzimy od października do listopada. Nie jest szczególnie wrażliwa na niskie temperatury, oczekuje natomiast dobrze uprawionej, żyznej i próchniczej gleby oraz zapewnienia stałej wilgotność podłoża.

Po zasianiu skorzonery wiosną i po jej wykiełkowaniu, rośliny należy przerwać, pozostawiając siewki co 5–6 cm w rzędzie. W czasie kiełkowania i późniejszej wegetacji zagony ze skorzonerą należy systematycznie odchwaszczać i spulchniać. Plony będą gotowe do zbiorów w okolicach października lub listopada.

Skorzonera świetnie sprawdza się jako alternatywa dla surówek i dodatek do sałatek warzywnych, przy czym po obraniu korzenia należy dokładnie go umyć pod bieżącą wodą i umieścić w wodzie z dodatkiem soku z cytryny, w ten sposób korzeń nie ściemnieje.

3) Topinambur (helianthus tuberosus)

Topinambur, czyli słonecznik bulwiasty pochodzi z Ameryki Północnej i do Europy trafił w epoce odkryć geograficznych. Sama nazwa warzywa pochodzi od Indian z plemienia Topinamboore. Jest niezwykle smacznym warzywem polecanym zwłaszcza osobom o podwyższonym poziomie cukru we krwi. Topinambur jest delikatny i ma ziemniaczano-orzechowy posmak. Można z niego przyrządzić najróżniejsze potrawy.

Topinambur jest bardzo prosty w uprawie i doskonale znosi zmienne warunki klimatyczne. Bulwy należy sadzić wczesną wiosną lub jesienią, pamiętając przy tym, aby dokładnie odgrodzić miejsce sadzenia od pozostałych części ogrodu, ponieważ słonecznik bulwiasty jest rośliną bardzo inwazyjną, która potrafi zająć każdy skrawek ogrodu, a pozbycie się go jest niezwykle czasochłonne.

Po wykopaniu bulwy topinamburu bardzo szybko wysychają i są bardzo trudne do przechowywania w piwnicy. Dlatego najlepiej je obrać i zamrozić.

Topinambur po wykopaniu i umyciu nadaje się do bezpośredniego spożycia. Jednak najlepiej smakuje ugotowany lub pieczony.

4) Jarmuż (brassica oleracea var. sabellica)

Kolejne warzywo, któremu warto poświęcić chwilę uwagi to jarmuż. Niezwykle popularny i nieoceniony składnik wszelkich koktajli dietetycznych. Warzywo niezwykle niskokaloryczne, posiada silne właściwości oczyszczające i antyrakowe.

Posiada bardzo dużo polifenoli, np. betakaroten, luteinę i zeaksantynę.

Jarmuż można przyrządzać tak samo jak szpinak, czyli podsmażyć lub zblanszować. Świetnie pasuje do wszelkich dań z ryżem, można z niego zrobić również chipsy.

5) Kalarepa (brassica oleracea var. gongylodes L.)

To zapomniane we współczesnej kuchni warzywo pochodzi z Europy, jest niezwykle sycące i niskokaloryczne, dlatego z powodzeniem sprawdzi się jako składnik menu dla wszystkich osób przechodzących na dietę.

Kalarepa charakteryzuje się białym miąższem, który jest delikatny, chrupiący, nieco słodkawy i w pewnym stopniu przypomina smak surowej kapusty. Na naszych stołach najczęściej pojawiają się dwa rodzaje tego warzywa: o zielonych lub fioletowych łodygach. Częścią jadalną kalarepy są również zgrubiałe łodygi – ich wnętrze kryje bogactwo witamin, w tym witaminy z grupy B (B1, B2, B6), witamina C oraz ß-karoten. Warzywo dostarcza też mikro- i makroelementy, m.in. potas, wapń, magnez i żelazo. Jest również bogatym źródłem jakże ważnej dla naszych oczu luteiny.

Kalarepę najlepiej spożywać na surowo, ponieważ w takiej formie warzywo zachowuje najwięcej wartości odżywczych. Bulwa sprawdza się jako dodatek do sałatek i surówek; można serwować ją również samą, po doprawieniu odrobiną oliwy z oliwek i cytryną. Kalarepą wzbogaca się zupy i dania mięsne. Spożywa się ją w postaci gotowanej, pieczonej faszerowanej lub jako krem, w którym bulwy komponują się z orzechami włoskimi, czosnkiem, cebulą i ziołami. Można też podawać ją jak szparagi – krojoną i duszoną z sosem.

Jeśli ktoś szuka ciekawego zamiennika zwykłych warzyw w sałatkach i ma ochotę na poeksperymentowanie z roślinami pochodzącymi z Dalekiego Wschodu lub Afryki, to zdecydowanie warto zainteresować się własną uprawą egzotycznych roślin jadalnych.